تحلیل گفتمان انتقادی خیزش های انقلابی برخی کشورهای عربی منطقه در عناوین گزیده ای از روزنامه های داخل و خارج در سال 1390 براساس الگوی ون لیوون (1996)

در تحلیل گفتمان انتقادی رویکرد های مختلفی وجود دارد که از جهاتی با یکدیگر متفاوتند، اما نقطه ی اشتراک آن ها این است که تنها توصیف زبان کافی نیست بلکه می بایست به تبیین زبان در رخداد های ارتباطی پرداخت و از این طریق به اهمیت نقش آن در آشکارساختن نابرابری های اجتماعی توجه کرد. ون لیوون برخلاف بسیاری از زبان شناسان دیگر در حوزه ی تحلیل گفتمان انتقادی، قبل از پرداختن به مسایل زبان شناسی در جستجوی ابداع الگویی جامعه شناختی- معنایی است که از طریق آن بتواند کارگزاران اجتماعی را به تصویر بکشد. بنابر نظر ون لیوون (1996)، کارگزاران اجتماعی تحت تاثیر سیاست ها و تصمیمات سازمان های قدرتمند می باشند و از اینرو شیوه های کلی که از طریق آن می توان کارگزاران اجتماعی را در گفتمان نشان داد، توضیح می دهد. در پژوهش حاضر نیز با تکیه بر مبانی نظری الگوی تحلیل متون ون لیوون (1996)، میزان و نحوه ی بکار گیری مولفه های جامعه شناختی- معنایی «حذف»، «اظهار»، «فعال سازی»، «منفعل سازی»، «تشخص بخشی»، «تشخص زدایی»، «پیوند زدن»، «تفکیک کردن»، «نام دهی»، «طبقه بندی کردن»، «جنس ارجاعی» و «نوع ارجاعی»، در گزیده ای از عناوین خبری روزنامه های خارجی و داخلی پیرامون خیزش های انقلابی برخی کشور های عربی منطقه (مصر، بحرین، لیبی و یمن) در سال 1390 مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا 200 عنوان از دو روزنامه ی خارجی «گاردین و واشنگتن پست» و دو روزنامه ی داخلی «رسالت و شرق» به طورکیفی و کمی تحلیل شد. نتایج بیانگر این امر است که مولفه های جامعه شناختی- معنایی ون لیوون (1996) ابزاری کارآمد در تحلیل اخبار مربوط به خیزش های انقلابی برخی کشور های عربی منطقه به شمار می روند. علیرغم کاربرد مولفه های گفتمان مدار در روزنامه های مذکور، تفاوت در نوع بهره گیری از این مولفه ها پیرامون موضوع خیزش های انقلابی برخی کشورهای عربی منطقه، مبین اختلاف دیدگاه آن ها نسبت به موضوعی واحد است. میزان استفاده از مولفه های جامعه شناختی- معنایی نیز برحسب دیدگاه نویسنده متفاوت می باشد، به طوری که روزنامه های داخلی در مقایسه با موارد خارجی از مولفه های بیشتری بهره برده اند. این تفاوت در میزان کاربرد در روزنامه هایی با دیدگاه مشابه نیز وجود دارد. ی